Rozmawiamy z Halszką Witkowską o postrzeganiu samobójstwa, "pierwszej pomocy emocjonalnej" i o tym, dlaczego jest jak jest

Dr Halszka Witkowska: Jednym z powodów rozpoczęcia kampanii "Życie warte jest rozmowy" jest właśnie dostrzeżony przeze mnie problem z językiem.

Jeśli chodzi o tematykę samobójstw, bo tak: albo mamy język naukowy-trudny dla szerszego odbiorcy, albo język dziennikarskiej sensacji. Niech tylko przypomnę tę straszną okładkę

- "Ojciec wybrał politykę a syn sznur". Albo mamy język tajemnicy i mroku: ja wiele razy słyszałam "dlaczego taka miła, młoda i ładna osoba zajmuje się takim strasznym tematem?". Albo, że ten temat ma złą energię.

I dlatego tyle siły włożyliśmy w to, aby poruszyć ten temat od zupełnie innej strony. Dlatego nasz projekt nazywa się "życie warte jest rozmowy". Każdy z nas może udzielić pierwszej pomocy emocjonalnej.

Dr Halszka Witkowska: Tak, bo każdy z nas może pomóc jak w jego otoczeniu znajduje się osoba w kryzysie. Czasem rozmowa naprawdę może uratować ludzkie życie. Oczywiście często jest tak, że jedna rozmowa nie wystarczy, ale często jest tym kołem ratunkowym. I jak ktoś już je chwyci, to potem możemy pomóc dalej, choćby w tym, żeby zgłosił się do specjalisty.

Uczymy się udzielania pierwszej pomocy w przypadku np. zawału serca czy wypadku. Tak samo powinniśmy się uczyć w przypadku kryzysu.

Dr Halszka Witkowska: To jest właśnie ten podstawowy mit który spowodował że przez tyle lat nie mówiło się o tym temacie i tabu narastało, zamiatało się pod dywan. A ten problem był zawsze tylko się o tym nie mówiło.

Dr Halszka Witkowska: Jak profesor Hołyst chciał wydać swoją pierwszą książkę o samobójstwie w latach 70., to zablokowano wydanie. Mówiono: "Po co taka książka?". Przecież w naszym cudownym kraju (PRL) nie ma samobójstw. Książka wyszła w końcu w 1983 roku. Ten temat nigdy nie był wygodny dla władzy.

Dr Halszka Witkowska: Mamy na stronie taki samouczek. Tu jest podstawowe 10 kroków (klik).  Mamy też vlogi specjalistów, jak rozpoznać sytuację, na co uważać. Żeby rozwinąć więcej vlogów, trzeba kliknąć tutaj i przejść na stronę

:

Dr Halszka Witkowska: Najbardziej niebezpiecznym stereotypem jest ten, że kto mówi o samobójstwie, ten na pewno tego nie zrobi. A jest dokładnie odwrotnie. Suicydologowie podkreślają, że 80 procent osób przed podjęciem próby samobójczej mówi o tym. Czasem wprost a innym razem metaforycznie. Więcej mitów na temat samobójstwa znajduję się w naszej zakładce

Dr Halszka Witkowska: Mam własną ulubioną kolekcję, ale muszę przestrzec przed jakimikolwiek obrazami przedstawiającymi sposoby na odbieranie sobie życia, także ironicznie. Takie są zalecenia WHO. Mamy na stronie samouczek dla dziennikarzy tak przy okazji.

Dr Halszka Witkowska: Może tak: często śmiech pomaga nam się oswoić z trudnymi tematami, czasem jest dla nas wentylem emocjonalnym. Możemy oglądając smutnego mema poczuć się lepiej, bo zdajemy sobie sprawę, że są też inne osoby, które mogą się czuć podobnie. Pisałam o tym także w mojej książce "Samobójstwo w kulturze dzisiejszej. Listy pożegnalne jako gatunek wypowiedzi i fakt kulturowy".

Dr Halszka Witkowska: Muzyka to jeszcze co innego. Muzyka wpływa silnie na nasze emocje. Bierzemy od niej to, co jest nam potrzebne w danym momencie. Może nas uaktywnić do zabawy, a może skłonić do refleksji, może być wzmacniającym energię bodźcem na siłowni. Może być towarzyszką romantycznych wspólnych chwil albo właśnie być dla nas ważna jak mamy gorszy dzień, może dać ukojenie.

Dr Halszka Witkowska: Zobaczymy, pracujemy nad tym.

Dr Halszka Witkowska: Tak! To bardzo ważna sprawa i zajmowaliśmy się uświadomieniem tego faktu cały 2019 rok (

- ambasadorem kampanii był Michał Czarnecki, aktor przeżył dwie próby samobójcze - przyp. redakcyjny).

Dr Halszka Witkowska: Na 15 samobójstw dziennie dokonywanych w Polsce, 12 to samobójstwa wśród mężczyzn, jeśli zaś chodzi o próby samobójcze jest dokładnie odwrotnie. Mężczyźni przede wszystkim nie chcą prosić o pomoc. Nie są do tego przyzwyczajeni. Mają presję, że ze wszystkim muszą poradzić sobie sami.

Poza tym społecznie i kulturowo coraz więcej się od mężczyzn oczekuje: muszą dobrze zarabiać bo to ma świadczyć o ich zaradności życiowej, do tego oczekuje się że utrzymają rodzinę, więc często odpowiedzialność finansowa jest nałożona na nich, mają mieć pasję żeby być interesującym dla partnerki, mają być świetnymi ojcami, którzy zawsze mają czas, mają być namiętnymi kochankami, a do tego jeszcze najlepiej jakby lubili podróżować i mieli mnóstwo czasu aby zaskakiwać swoją partnerkę nowymi pomysłami na spędzanie czasu. I to wszystko wobec jednego mężczyzny. A jakby się dobrze zastanowić to czasem nawet trzech mężczyzn by było trzeba aby spełnić te wszystkie wymagania.

Do tego stereotypy w stylu mężczyzna nie płacze i nie powinien okazywać emocji. A co dopiero o nich rozmawiać. To wszystko powoduje, że jak mężczyźni mają problem to często zostają z nim zupełnie sami. Ja ciągle słyszę że "muszą zaciskać zęby żeby przetrwać". A presja i stres się odkłada.

Dr Halszka Witkowska: To dla mnie bardzo ważny temat, bo to prawda z tymi wsiami i małymi miejscowościami. Wiemy też o tym jak trudna jest sytuacja, jeżeli chodzi o polską psychiatrię: jest bardzo mało specjalistów, czeka się do nich miesiącami. Często wizyty są drogie, a poza tym ludzie nadal się wstydzą, boją się ostracyzmu społecznego. Dlatego jest tak ważne, aby tę pierwszą pomoc mogli otrzymać np. w kościele.

Aktualnie nie ma zajęć z suicydologii w seminariach, a Eksperci z Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego uważają, że byłyby bardzo potrzebne. Właśnie po to, żeby uczyć duchownych, jak udzielać pierwszej pomocy emocjonalnej. Ale także po to by znali miejsce, gdzie osoby w kryzysie mogą uzyskać profesjonalną pomoc. Albo, żeby umieli ten temat poruszyć w trakcie kazania, żeby dodawali ludziom otuchy, mówili, gdzie można uzyskać wsparcie. Ale przede wszystkim: żeby nie powielali stereotypów. Mogliby też pomagać rodzinom, które cierpią po stracie bliskiego w wyniku samobójstwa, chronić przed szykanami ze strony społeczeństwa, przed ostracyzmem.

Dr Halszka Witkowska: Niestety, ten problem wciąż jest.

Dr Halszka Witkowska: Nauczyciele: wiadomo, żeby mogli rozpoznać kryzys suicydalny u dziecka i potrafili zareagować. Dalej dziennikarze: żeby umieli o tym problemie pisać bez krwi i sensacji. Dalej policjanci: bo często dojeżdżają na miejsce zdarzenia. Dalej lekarze pierwszego kontaktu: do nich też często zgłasza się pacjent w kryzysie - byłoby świetnie jakby potrafili to zauważyć i udzielić wsparci i pomóc znaleźć profesjonalną pomoc. Wreszcie pracownicy pomocy społecznej i następne grupy.

Zapobieganie samobójstwom to złożony proces dlatego powinniśmy robić to razem.

Dr Halszka Witkowska: To bardzo obszerny temat. Nagłe zmiany zachowania powinny zawsze nas niepokoić. Apatia, brak apetytu odcięcie się od relacji z rówieśnikami. Często jednak zapominamy, że dzieci mają też inne objawy depresji niż dorośli. U dzieci, objawami depresji może być nerwowość, agresja czy autoagresja. Niestety rodzice często mylą to z tzw. buntem nastolatka i bagatelizują lub nawet karzą za tego typu zachowania.

Najważniejsze, aby po próbie samobójczej otoczyć dziecko czułą opieką. Zdarza się niestety, że rodzice po dokonaniu próby samobójczej przez dziecko są na nie źli. Mają pretensję. Zadają uporczywe pytania: Jak mogłeś/mogłaś mi to zrobić? Przecież masz wszystko? Zapominają, że próba samobójcza to jest wołanie o pomoc. Najważniejsze to dowiedzieć się co doprowadziło do takiej decyzji u dziecka. Może doświadcza przemocy rówieśniczej lub jest ofiarą przemocy seksualnej. A może zaniedbanie emocjonalne ze strony rodziców doprowadziło do tego, że nie czuje się ważne, nie czuje się kochane. Mamy często niestety skłonność do bagatelizowania problemów młodych ludzi. Zapominamy o tym, że to są ich pierwsze problemy. Że one na tym etapie życia są dla nich bardzo poważne. Powinniśmy być wsparciem dla młodego człowieka, aby nauczył się wychodzić z tych kryzysów, nauczył się je rozwiązywać. To tak w skrócie, bo to naprawdę szeroki wątek.

Dr Halszka Witkowska: Po pierwsze: w suicydologii rozróżniamy te dwa zjawiska: samobójstwo i próbę samobójczą. Próba samobójcza to wołanie o pomoc. Osoba, która myśli o podjęciu próby samobójczej często toczy w sobie wewnętrzną walkę, między życiem a śmiercią. Ta walka toczy się do końca, czasem w ostatniej chwili osoba, która podejmuje próbę samobójczą, zmienia zdanie, życie wygrywa. Niestety czasem wtedy jest już za późno...

Zawężenie suicydalne to określenie, które służy do tego, aby nazwać zespół zachowań i reakcji jakie towarzyszą bardzo często osobom, które popełniają samobójstwa lub dokonują prób samobójczych

Nazywamy to dokładnie stanem PRESUICYDALNYM i to określenie stworzył Erwin Ringiel, wybitny austriacki specjalista.

Dr Halszka Witkowska: Mówiąc krótko, przechodzimy przez kolejne fazy:

1. zaczynamy obwiniać siebie za wszystkie nie powodzenia;

2. myślimy, że wszystko złe co się wydarzyło w naszym życiu i dookoła nas to nasza wina;

3. przestajemy widzieć jakiekolwiek inne wyjście z sytaucji;

4. tracimy nadzieję;

5. nie jesteśmy w stanie sobie wyobrazić przyszłości;

6. z przeszłości często pamiętamy tylko to, co złe;

7. teraźniejszość jest dla nas cierpieniem;

8. szukamy ucieczki od bólu psychicznego;

9. zaczynamy odcinać się od innych ludzi, od bliskich...;

10. mamy wrażenie, że jesteśmy obciążeniem dla naszych bliskich, że bez nas będzie im lepiej.

Jednym słowem, czujemy się beznadziejni, nic niewarci i coraz częściej zaczynamy myśleć, że świat będzie lepszym miejscem bez nas. Zaczynamy coraz częściej się nad tym zastanawiać, coraz bardziej brakuje nam sił. W listach pożegnalnych pojawiają się często takie określenia "nie mam już siły" lub "wyczerpały mi się akumulatory". Myśli samobójcze robią się coraz bardziej intensywne i powoli zaczynamy się zastanawiać jak tego dokonać...

I to jest najbardziej niebezpieczny moment, dlatego tak ważne jest, aby reagować jak ktoś wspomina o samobójstwie.

Dr Halszka Witkowska: Na pewno

Alvareza, ale memy też mam: